Zastanawiałeś się kiedyś, w jaki sposób udaje Ci się utrzymać równowagę. Lub też, mówiąc inaczej, w jaki sposób Twój mózg jest się w stanie zorientować czy poruszasz się czy stoisz w miejscu oraz jaka jest Twoja pozycja w stosunku do ziemi?

Kanały półkoliste w uchu środkowym

Odpowiada za to narząd równowagi zlokalizowany w naszej głowie, a bardziej konkretnie w części skalistej kości skroniowej, tuż w pobliżu ślimaka. Składają się na niego trzy ustawione prostopadle do siebie kanały półkoliste (numer 9 na rysunku). Dlaczego akurat trzy i do tego ustawione prostopadle? To proste - mamy trzy wymiary przestrzenne, a dzięki prostopadłemu ustawieniu można wykryć zmiany w każdej płaszczyźnie - pochylanie się, obracanie, zginanie na boki i tak dalej.

W kanałach tych znajdują się komórki zmysłowe posiadające rzęski zatopione w galaretowatej substancji, tak zwanym osklepku oraz endolimfa. Kiedy obracamy głowę (lub gdy przemieszcza się całe nasze ciało) endolimfa znajdująca się w kanałach "nie nadąża" za ruchem z powodu bezwładności, tej samej siły, która działa na nas w trakcie hamowania samochodu.

Budowa ludzkiego ucha ze zmysłem równowagi

Efektem jest krótkotrwały przepływ endolimfy w kanałach, co powoduje zginanie rzęsek, a tym samym pobudzenie komórek nerwowych, które odbierają od nich sygnały, które są przesyłane do mózgu i tam interpretowane. Krótko mówiąc zadaniem narządów półkolistych jest pomiar przyspieszeń kątowych.

Plamki woreczka i łagiewki

Ale to jeszcze nie wszystko. Narząd równowagi ma jeszcze dwa dodatkowe elementy - plamkę woreczka i plamkę łagiewki. Posiadają on komórki zmysłowe zanurzone w galaretowatej błonie z dosyć ciężkimi kryształami wapniowymi - statolitami. Kryształy te przesuwają błonę wraz z rzęskami na skutek swojej bezwładności, a także na skutek działającej na nas siły ciężkości.

Ponieważ rzęski wyrastają w sposób niejednorodny możliwe jest rozpoznanie kierunków działania sił. W związku z tym plamki mogą powiadamiać mózg o ruchach prostoliniowych głowy.

Pobudzenie jest przekazywane do jąder przedsionkowych. Jest to o tyle ciekawe, że sygnały z tego narządu są bezpośrednio skorelowane z ruchem naszych oczu. Jeśli głowa się przechyla to mięśnie gałek ocznych natychmiast wyrównają ten ruch, aby zapewnić stabilność obrazu i tym samym łatwość orientacji w przestrzeni.